Razvojni tok dece sa autizmom je disharmoničan sa kvalitativnim i kvantitativnim odstupanjima u pojedinim razvojnim funkcijama.
Razvojni period do 1. godine
| Autistično odojče | Zdravo odojče | |
| Izostaje | Osmeh | Na majčin osmeh odgovara osmehom |
| Izostaje | Kontakt očima | Uspostavlja |
| Krut | Mišićni tonus | Prati tonus mišića majke tokom maženja |
| Izostaje | Reakcija na roditelja | Prisutna |
| Izostaje | Odgovor na poziv | Prisutan |
| Intenzivna reakcija – dete se teško umiri | Osujećenje | Burna reakcija, dete se lako umiri |
| Nerazvijena | Vokalizacija | Prisutna |
| Nerazvijena | Gestikulacija | Prisutna |
| Opire se, voli rutinu | Promene | Prilagođava se |
| Poremećen | San | Postoji ritam |
| Poremećena | Ishrana | Uobročen |
| Ne odaziva se | Poziv po imenu | Odaziva se |
Razvojni period do 2. godine
| Autistično dete | Zdravo dete | |
| Ne govori ili stalno govori | Govor | Spaja 2 reči |
| Vodi roditelja za ruku | Kažiprst – pokazni gest | Upire u željeni predmet |
| Tantrumi – nekontrolisani izlivi besa | Reakcija besa | Postoje. deca se umire |
| Autoagresija, izražena agresija prema drugima | Agresija | Otpor, razdražljivost |
| Lepršanje rukama, griženje i uvrtanje ruku, ljuljanje napred-nazad | Ponašanje | Adekvatno. socijalno prihvatljivo |
| Samo se igra, ponavlja istu igru sa istim igračkama duže vreme | Igra | Inicira igru sa drugima, menja aktivnost |
Predškolski uzrast
| Autistično dete | Zdravo dete | |
| Ne ljube se, ne maze se | Odnos sa roditeljima | Ljube se, maze se |
| Razume i ispunjava jednostavne zahteve | Razumevanje govora | Razume i ispunjava složene zahteve |
| Nije razvijena | Socijalna interakcija | Razvijena |
| Ograničena, rigidno ponavljanje | Igra | Kreativna i raznovrsna |
Školski uzrast
| Autistčno dete | Zdravo dete | |
| Povlače se, nemaju prijatelje, ne sarađuju, nemaju empatiju za druge | Socijalni odnosi | Društveni, imaju veliki broj prijatelja, sarađuju |
| Čudne i neodgovarajuće | Socijalne reakcije | Adekvatne |
| Govore osobi a ne sa osobom, govore u trećem licu | Govor | U funkciji komunikacije, govore u prvom licu, koriste zamenicu „Ja“ |
| Ritualne, prekid izaziva uznemirenost | Aktivnosti | Raznovrsne |
Adolescenti
| Autistični | Zdravi | |
| Savladali su gramatička pravila, problem sa apstraktnim pojmovima | Govor | U rečenicama, adekvatna gramatilka struktura |
| Shvataju da im je ponašanje drugačije i svesno ulažu napor da se ponašaju na odgovarajuć način | Ponašanje | Adekvatno |
Dobri prognostički znaci su:
- IQ iznad 60
- Govor u funkciji komunikacije do 5. godine života
- Ne javljaju se konvulzije
Kao i svaka osoba i svaka osoba sa autizmom je jedinstvena. U skladu sa tim važno je uraditi procenu razvoja u cilju prilagođavanja tretmana svakom detetu.
Nakon saznavanja da dete ima autizam, mogu da nastanu različiti problemi u komunikaciji i odnosima među bračnim partnerima. Rešenje može da bude pozitivno i negativno. Pozitivano rešenje je u porodicama koje su funkcionalne, gde je dobar odnos među bračnim partnerima te imaju kapaciteta za suočavanje i prihvatanje situacija, u takvim porodicama dete sa autizmom poveže članove, podstakne porodicu na interakciju u zajedničkim iskustvima te im da mogućnost pozitivnih uloga. Negativano rešenje ( neprihvatanje, konflikti, razvod…) je u situacijama: kada se jedan član u porodici automatski okrivljuje za sve, ekstremi autoriteta i zavisnosti, dvosmisleni stilovi komunikacije, porodične tajne, zadovoljenje jedne osobe kroz bolest druge osobe.
Naročito je važno ukoliko u porodici ima još dece, voditi računa o njima. Kod braća/sestara može da dođe do promena u ponašanju. Mogu da budu: razdražljiva, da se povlače iz socijalne sredine, ljubomorna, da imaju osećaj krivice, da popuste u učenju, da se osećaju zanemareno.
“Nemojte misliti da se iza autizma krije neko drugo, bolje dete. Ovo je vaše dete. Volite dete pred sobom. Podstaknite njegove snage, proslavite njegova osećanja i poboljšajte njegove slabosti, kao što biste to učinili sa bilo kojim detetom. “ – Claire Scovell LaZebnik (Američka književnica, majka 4 dece od kojih je jedno dete sa autizmom)
Autor teksta:
Maja Pisarić
Master psiholog i specijalista medicinske psihologije
